Als het mist op het Kanaal, dan zeggen de Engelsen dat het continent verduisterd is. Deze beeldspraak geeft weer hoezeer de Engelsen de wereld zien vanuit hun eigen perspectief. Eerlijk gezegd: Engelsen halen deze beeldspraak zelf vaak aan. Ze kunnen er de humor wel van inzien. Een soortgelijk, maar minder onschuldig verschil in perceptie speelt in het conflict in de Oekraïne. Wat wij zien als Russisch imperialisme, zien de Russen als Europees en Amerikaans expansionisme. In Azië bestaat veel sympathie voor die laatste visie. Ook ons eigen land heeft op de wereld zo zijn eigen perspectief. Bij afwijkende inzichten van buiten staat ons land pal. De wereld is de weg kwijt, wij houden standvastig koers.
“Eurozone recovery shudders to a halt” opende de Financial Times op 15 augustus. Tegenvallende groeiprestaties in Duitsland, Frankrijk en Italië hebben de groei in Europa tot stilstand gebracht. Een agressieve beleidsreactie van de ECB is volgens de FT onvermijdelijk. Dezelfde dag kopte de Volkskrant “Lichte groei: recessie afgewend. Positief nieuws brengt kabinet op koers.” Kan het verschil in beleving nog groter? De voorpagina van The Economist van deze week verscherpte het contrast: een bootje met Merkel en Hollande soeverein vooruit blikkend op de voorplecht en Draghi wanhopig hozend op het achterschip. Wij hebben begrijpelijkerwijs genoeg van de crisis. Wij hebben schoon schip gemaakt. Nu is het tijd voor een nieuw begin en een schone lei. De rest van de wereld ziet dat echter anders. Onlangs waarschuwde Paul Polman, CEO van Unilever, voor een 10 jaar durende recessie in Europa. Als de vraag zich niet herstelt, dan hebben investeringen in Europa geen zin, aldus Polman. Niet als dreigement, maar als constatering. Het economische herstel waar wij begin dit jaar op hoopten is er niet gekomen.
Ook Mario Draghi, de president van de ECB, maakt zich blijkens zijn speech in Jackson Hole, de jaarlijkse regatta van centrale bankiers, grote zorgen. Binnen de burelen van de ECB wordt al maandenlang nagedacht over de vraag hoe het gevaar van deflatie kan worden afgewend. Draghi zei in Jackson Hole dat de Euro-zone niet langer louter kan vertrouwen op het monetair beleid. Ook het begrotingsbeleid zal moeten helpen om de economie weer aan de praat te krijgen.
Opnieuw is de Nederlandse weergave van dit nieuws lezenswaardig. In een hoofdredactioneel commentaar van deze krant op 27 augustus stelde de NRC dat economisch stimulering geen vrijbrief moest worden. Volgens de NRC weet een goede verstaander dat Draghi’s oproep voor meer ruimte voor het begrotingsbeleid in wezen gericht is tot Duitsland. Ik ben blijkbaar niet zo’n goede verstaander, want tot op dat moment had ik dat nog niet zo begrepen. Maar gelukkig sta ik niet alleen in mijn onbegrip. Neem Francesco Giavazzi. Laat mij kort de geloofsbrieven van deze econoom lichten. Op het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston wordt een groot deel van finefleur van de economen opgeleid. Op de erelijst van de pupillen van het instituut prijken kort achter elkaar drie namen: Francesco Giavazzi (Phd in 1978), Olivier Blanchard (1977, thans hoofdeconoom van het IMF) en Mario Draghi (1976). Giavazzi heeft samen met Draghi en Nobelprijswinnaar Robert Merton in 2003 nog een rapport geschreven over financiële stabiliteit. Ik geef het toe, mijn geloofsbrieven zien er minder mooi uit.
In een recente column samen met Guido Tabellini constateert Giavazzi dat de private consumptie in de Eurozone nog steeds 2% beneden het niveau van 2007 ligt en (denk aan Paul Polman) de investeringen zelfs 20% daar onder. Vergelijk dat met de VS. Daar liggen consumptie en bbp inmiddels 6% boven het niveau van 2007 en zijn de investeringen weer terug op het oude peil. Het probleem van Europa is gebrek aan effectieve vraag. Het begrotingsbeleid wordt niet Europees gecoördineerd en is gebonden aan een te restrictief Stabiliteits Pact. Wat is hun voorstel? Een belastingverlaging met 5% van het bbp (voor Nederland zou dat ruim 30 miljard zijn), 3 tot 4 jaar volgehouden, gefinancierd met langlopende obligaties die worden opgekocht door de ECB en waarvan de rente wordt terugbetaald aan de aandeelhouders, de lidstaten dus. Terwijl Den Haag discussieert of we naar Gouda of Woerden moeten reizen, Giavazzi suggereert een andere bestemming: Sydney.
Als ik de Nederlandse beleidsdiscussie volg voel ik me soms een zonderling. Ik heb één troost: in het gekkenhuis kom ik straks een aantal voortreffelijke collega’s tegen die er nog slechter aan toe zijn.