Op 28 juni 1989 hield Slobodan Milosovic een rede voor een miljoen Serviërs bij de herdenking van de Slag op het Merelveld. Zeshonderd jaar eerder hadden de Serviërs zich daar verzet tegen de oprukkende Ottomanen. Milosovic rede wordt algemeen gezien als het startpunt van de burgeroorlog die het voormalige Joegoslavië het daarop volgende decennium heeft verscheurd. Sluimerende tegenstelling tussen Servisch-Orthodoxe Christenen en Moslims werden na decennia van relatieve vrede opnieuw tot leven gewekt. Dat bleek verrassend eenvoudig. Een overval hier, een moord daar, een platgebrand huis en de publiekelijke verdachtmaking van de andere geloofsgroep als de dader waren voldoende. In dat soort gepolariseerde verhoudingen is het als dorpsbewoner onmogelijk neutraal te blijven. De Servisch-Orthodoxe Christen die zijn contacten met Moslims warm houdt is een verrader, partij kiezen is een brandverzekering. Al heel snel stonden jonge mannen met ambitie in slagorde opgesteld, en Milosovic kreeg zijn gewenste rol als hun leidsman. Wat volgde is een schandvlek in de verder zo succesvolle vredespolitiek in het naoorlogse Europa.
Op 9 september 2011, herhaalt Osama Bin Laden dit kunststukje voor het oog van de camera’s. De beelden van de instortende twin towers staan als een symbool van haat in ons geheugen gegrift. Ik herinner me goed hoe mijn zoon mij die dag ontzet belde. Bin Laden’s jarenlange inspanningen om radicale Islamitische strijders te verenigen werd beloond. Vanaf dat moment is hij de onbetwiste leider van de Islamitische Jihad die de Christelijke hoogmoed ten val belooft te brengen. Milosovic en Bin Laden: het zijn twee kanten van dezelfde medaille. Zij verenigen de radicalen aan weerszijde van een zorgvuldig opgetrokken scheidslijn tussen de Islam en de Joods-Christelijke traditie.
Het succes van het gemeenschappelijke project van Milosovic en Bin Laden is verbazingwekkend. Vergeet Trump, kijk in ons eigen Nederland. Er is een hele industrie ontstaan van wetenschappers en opiniemakers die zorgvuldig bezig is die onoverbrugbare kloof verder uit te diepen. De angst voor Islamitisch aanslagen is overal voelbaar, er is nauwelijks een partij die er niet over spreekt. Toch is er in Nederland slechts één slachtoffer gevallen door Islamitische terreur tegen de Joods Christelijke traditie, de weerzinwekkende moord op Theo van Gogh in 2004. Het is meer dan een decennium terug, maar het blijft ons bezig houden. Elders in Europa zijn er meer slachtoffers gevallen, in London, Madrid, Parijs, Brussel, Nice en Berlijn. Maar hoeveel zouden het er alles bij elkaar zijn? Duizend misschien? En hoeveel Islamitische slachtoffers zijn er sinds de val van de muur in Europa gevallen als gevolg van Christelijke terreur? Ik zou het niet weten. Als ik het moest onderzoeken zou ik in Srebrenica beginnen, waar het onder onze ogen is gebeurd. Het waren er in ieder geval meer dan duizend.
We zijn beland op een heilloze weg, die niet in ons belang is. Negenhonderdduizend Turkse en Marokkaanse Nederlanders gaan hier niet meer weg. Zonder hun arbeidskracht komt onze economie piepend en krakend tot stilstand. Het geeft geen pas hen als tweede rangs burgers te behandelen. Als kiezer die er zo over denkt voel ik me door de politiek vreselijk in de steek gelaten. Geen idee waar ik op moet stemmen, en ik ben vast niet alleen. Na de oorlog hebben we de scheidslijn de Jodendom en Christendom zorgvuldig opgelost, als suiker in water. Mijn voorspelling: dat zal op termijn ook gebeuren met die tussen Islam en de Joods-Christelijk traditie. We kunnen alleen maar hopen dat daar niet eerst een nieuwe ramp voor nodig is.