Het is nu 15 jaar terug dat Paul Scheffer in de NRC zijn artikel Het multiculturele drama schreef. Naar aanleiding van de crisis in Syrië, schreef Scheffer afgelopen zaterdag daarover opnieuw in deze krant, een gepolijste versie van een eerder interview in het FD (http://fd.nl/binaries/33/28/30/krant-20150926-0-001-072.pdf).
Door de wereldgeschiedenis heen hebben succesvolle culturen altijd immigratie aangetrokken, legaal of illegaal. Die migratie had altijd twee kanten, aan de creditzijde meer handen voor de benutting van de vele kansen, aan de debetzijde de moeizame integratie van en discriminatie tegen nieuwkomers. Het Romeinse staatsburgerschap was in de oudheid voor de inwoners van Rome een felbegeerd recht. Migratie naar de grote stad is ook de basis voor de grote sprong voorwaarts in China sinds 1980. China heeft de migratie-stromen trachten te beteugelen met het hukou-systeem, een verblijfsvergunning voor de stad. Effectief is de bevolking van de grote steden daardoor ingedeeld in twee klassen, met en zonder hukou, de laatste veelal verstoken van sociale bescherming. Net als in Rome, heeft dit de migratiestroom niet gestopt, want per saldo strekte de migratiestroom tot wederzijds voordeel, voor stadsbevolking met burgerrechten én voor de nieuwkomers die zich met hard werken een plek verworven.
De rauwe praktijk van deze migratie wijkt niet veel af van die naar Amerika tussen 1865 en 1918. De film The Godfather geeft daarvan een goed beeld: de vleeskeuring op Ellis Island, de woonomstandigheden in Little Italy, orde en gezag opgelegd door maffiabendes, het waren de bijverschijnselen van deze migratiestroom. Net zoals Little Italy sindsdien is veryupt en de armoedige appartementen van toen nu voor tonnen over de toonbank gaan, zo gaat dat ook in de migrantenbuurten in Amsterdam, en straks mogelijk ook in Rotterdam. Net zoals succesvolle immigranten in Amerika zijn uitgezwermd, zo zie je in de collegezalen van de VU hoe de tweede generatie zich hier een plek verwerft. En net zoals Amerika de FBI heeft afgestuurd op de maffia, zo stuurt Nederland de AIVD af op Jihad-ronselaars en drugsbendes.
In zijn streven Nederland tegen deze gevaren te beschermen, heeft Scheffer gepleit voor de formulering van een nationale identiteit, een bevroren zelfbeeld, waarvoor nieuwkomers bij het kruisje mogen tekenen: dit is ons Nederland, hier heb je je aan te conformeren. Een Nationaal Historisch Museum in Arnhem zou de Nederlanders helpen die zelf die identiteit nog niet kenden. Het is er nooit gekomen, en misschien maar goed ook. Onlangs beschreef Dominique Moisi, hoogleraar op Princeton en auteur van het prachtige boek, The Geo-Politics of Emotion, in de Volkskrant, (http://www.volkskrant.nl/opinie/rijksmuseum-zwelgt-in-hollands-chauvinisme~a4131296), de gevolgen van Scheffer’s programma. De presentatie van de prachtige Hollandse schilderkunst in het Rijksmuseum zwelgt tegenwoordig in chauvinisme, aldus Moisi.
Afgelopen week was ik op bezoek bij het Zweedse ministerie van financiën. Bij de lunch werd ik kritisch ondervraagd over de Nederlandse houding ten aanzien van de Syrië-crisis. Ja, zo zei de vragensteller, ook wij hebben 20% populisten onder ons electoraat die de grenzen willen sluiten, net zoals in Nederland. Maar waarom doen bij jullie de politieke vertegenwoordigers van die andere 80% zo raar? Voor de goede orde: Zweden is een kleiner land (10 versus 16 miljoen inwoners), en toch neemt Zweden drie tot vier keer meer vluchtelingen uit Syrië op.
Zie hier het resultaat van 15 jaar Scheffer. In de perceptie van Europa bungelt Victor Orban’s Hongarije onderaan als gesloten bolwerk. Niet zo gek ver daarboven komt Nederland, ooit een lichtend voorbeeld. Het gebrek aan richtingsgevoel bij het politieke midden heeft geleid tot groot reputatieverlies. Het heeft ons vermogen uitgehold nieuwe mensen en nieuwe ideeën te integreren. De rekening daarvan moet nog komen. Die zou wel eens hoog kunnen zijn.

Download column