Wat gaat Mark Rutte volgende week bij de Algemene Beschouwing over Europa zeggen? Rutte zal zijn huid ongetwijfeld niet verkopen voordat de beer geschoten is, maar ik ga er blind van uit dat hij bij de verkiezingen weer de grootste wordt. Dan wordt hij voor de derde keer op rij premier van Nederland, een prestatie van formaat. In de week van het Brexit referendum heeft Rutte zijn visie op Europa onthuld. In ongekende heldere bewoordingen gaf hij aan dat het EU lidmaatschap van Nederland voor hem niet ter discussie stond. Echter, dat was toen, direct na de uitslag. De geest moest terug in de fles. Zal hij dat nu herhalen, terwijl de eerste emoties zijn geluwd? Of kiest hij opnieuw pragmatisch, door de PVV de wind uit de zeilen te nemen? De verleiding is groot. Echter, Rutte’s plaats in de geschiedenis hangt niet af van zijn herverkiezing, maar van zijn vermogen om aan Nederland richting te geven in die ene kwestie: wat is onze plaats in het Europa van de toekomst? Want referendum of niet, die vraag staat de komende jaren centraal.

Er zijn tal van Europa-minnende opinieleiders. Zij zijn voor Europa, maar alleen voor een hérvormd Europa, democratischer, zonder overbodige bemoeienis met details, zoals de afmetingen van de stekker van het scheerapparaat. In een zeldzaam wijs interview in de Volkskrant schetst oud EU-president Herman van Rompuy de klemmende vragen en schaarse antwoorden waarvoor Europa wordt gesteld. Wie voor Europa is, maar alleen voor een hervormd Europa, verkeert op veilige academische hoogte, aldus vrij vertaald Van Rompuy. Europa is net zomin een oefening modelbouw als een bedenksel van overijverige Brusselse bureaucraten. Europa is een alledaags politiek compromis tussen 27 lidstaten, ten bate van het hogere doel van voorspoed en veiligheid. Premier Rutte moet de compromissen die zijn kabinet bereikt verdedigen. Hij kan niet de PvdA de schuld geven van iets dat hem niet bevalt. Evenzo zal hij de compromissen die hij bereikt in de Europese Raad moeten verdedigen.

Het is precies dat compromis karakter dat hervorming van Europa tot een irrelevante utopie maakt: er zijn goede redenen waarom de compromissen keer op keer foeilelijk zijn. De wens van de één verdraagt zich slecht met de voorkeur van de ander. De afmetingen van de stekker van het scheerapparaat? Wel, één Europese markt vergt dat er niet één land is dat zijn eigen thuismarkt kan afschermen met afwijkende maten. Dus zijn er Europese regels. Bij iedere vergadering van de Europese Raad worden nieuwe lapjes aan dit Europese breiwerk aangehaakt. Steeds meer Europa.

Om die reden is er midden in de Euro-crisis een Europese president gekomen als voorzitter van de Europese Raad, in plaats van de roulerende voorzitter met zijn steeds wisselend politieke agenda. Zo wordt de voorzitter van de Europese commissie tegenwoordig gekozen door het Europees parlement, een stap in de richting van een Europese democratie. Nederland was daar tegen. Het Europarlement moest zich er niet mee bemoeien, vond het kabinet indertijd, nota bene bij monde van Frans Timmermans. Nederland vond Juncker maar een dronkenlap. Toch heeft Nederland het Europarlement toch niet kunnen stoppen.

Er zijn voor Europa maar twee smaken. Je neemt het zoals het gaat, foeilelijk, maar met groot belang voor voorspoed en veiligheid. Je onderhandelt mee over alledaagse compromissen, maar verdedigt het principe. Ofwel je blaast het op. Rutte heeft in juni gekozen voor het eerste. Maar juist omdat het alledaagse compromis zo foeilelijk is, vergt het overtuigen van de kiezer meer dan één enkele klaroenstoot. Mark Rutte wacht een schone taak.

Download column