De bezorgdheid spatte er vanaf in het IMF-rapport van afgelopen week. Vooral de Eurozone is een zorgenkind. Overheden en centrale bankiers moeten onconventioneel beleid voeren om de economie te stimuleren. Toen ik het rapport las moest ik denken aan het 65-ste verjaardagfeest van mijn oud-werkgever, SEO Economisch Onderzoek, vorige maand: “Luisteren politici wel naar economen?” Na twee inleidingen was er ruimte voor reacties uit de zaal. Eén daarvan was van Frank Kalshoven, een alom gerespecteerd economisch columnist van de Volkskrant. “Het bezuinigingsbeleid van de afgelopen jaren was natuurlijk onvermijdelijk. Dat was nodig om onze reputatie op financiële markten veilig te stellen”, zo constateerde hij. Een blokje graniet, een steenbeitel, en daar staat het: “onvermijdelijk.”
Ik neem u mee terug naar het najaar van 2011. Een delegatie van het IMF bezoekt het Ministerie van Financiën. Het IMF vond dat het kabinet Rutte I teveel ombuigingen deed: 18 miljard, volgens het IMF was 12 miljard beter geweest. Laten we het verleden laten rusten, stelde de IMF delegatie voor. Maar extra ombuigingen als de groei nog verder tegenvalt zijn onwenselijk. Dan stort de huizenmarkt in. Zoals bekend is het tegendeel gebeurd: opvolgende kabinetten hebben nog 30 miljard extra omgebogen. Tussen het “onvermijdelijk” van Kalshoven en het “onwenselijk” van het IMF zit dus een verschil, of preciezer, daartussen gaapt een kloof van 30 miljard. Het VNO heeft vanaf 2011 gepleit voor evenwichtiger beleid. Ook binnen het kabinet Rutte I gingen daarvoor stemmen op. Vier ex –VVD lijsttrekkers hebben datzelfde gedaan, evenals oud IMF topman Witteveen. Allen zonder resultaat.
We zullen nooit weten wat er zou zijn gebeurd als het IMF advies was gevolgd. Geschiedenis is éénrichtingsverkeer. Maar voor de huizenmarkt heeft het IMF gelijk gehad. Het beleid is op een fiasco uitgelopen. De bezuinigingen hebben geleid tot een dodelijke spiraal, van dalende huizenprijzen, daardoor verliezen voor gezinnen, waardoor de prijzen nog verder daalden. Die spiraal heeft een paar honderdduizend mensen hun baan gekost, enkele duizenden ondernemers zijn nodeloos failliet gegaan en ons land is tientallen miljarden aan nationaal inkomen misgelopen. En de reputatie op financiële markten waar Kalshoven over sprak? Afgaande op rente op overheidsobligaties –de beste graadmeter- is die reputatie nooit serieus in gevaar geweest. Paradoxaal genoeg heeft het gevoerde beleid eerder ten kwade gewerkt: de daling van de huizenprijzen heeft het onderpand van het Nederlandse bankwezen voor hun hypotheken uitgehold. Dat effect was het, zij het bescheiden, in rente terug te vinden.
Het leven is simpel. Waar voorspeld wordt, worden voorspelfouten gemaakt (ik kan erover meepraten). Waar beleid gemaakt wordt, worden beleidsfouten gemaakt. Voor politici geldt hier een ijzeren wet: zie niet om, maar ga voorwaarts. Nakaarten heeft geen zin, laat dat over aan de wetenschappers, die de lessen moeten trekken voor de toekomst. Met sorry-zeggen win je geen verkiezingen. Dat geldt echter niet voor de financiële pers. Die moet in de kritische reflectie op het gevoerde beleid juist het voortouw nemen. Dat klemt te meer als je de aanbevelingen van het IMF van afgelopen week leest. Die staan haaks op wat de Nederlandse politiek heeft bepleit en uitgedragen, en in haar kielzog ook veel financieel commentatoren. Wil de Eurozone een nieuwe recessie vermijden, dan moeten die overtuigingen echter overboord. In de recente berichtgeving in bijvoorbeeld het FD zie je dat gelukkig ook terug.
De internationale economische gemeenschap heeft het Nederlandse beleid met verbazing aanschouwd. Het thema is in mijn columns eerder aan de orde geweest: hoe komt het toch dat de Nederlandse financiële pers zich daar veelal weinig aan gelegen heeft laten liggen? Het doet denken aan de dagen van Colijn toen Nederland ook bewonderenswaardig standvastig was, helaas met het verkeerde beleid. Zo bezien heeft SEO de verkeerde titel gekozen voor haar verjaardagsfeest. Beter was: “Luistert de financiële pers wel naar economen?”